Jemen je drevna i egzotična zemlja koja se nalazi na jugu Arapskog poluostrva. Zapljusnut je vodama Crvenog, Arapskog mora i Indijskog okeana. Deli kopnenu granicu sa Omanom (na istoku) i Saudijskom Arabijom (na severu). Na većem delu teritorije nalazi se pustinja. Jemen je druga po veličini država na poluostrvu, zauzimajući površinu od 527.829 kilometara kvadratnih. Dužina morske obale je oko 2.000 kilometara. Pretpostavka je da danas u Jemenu živi oko 23 miliona stanovnika.
JEMENSKA KRVAVA ISTORIJA
Zemljom su vladali jemenski gospodari i kraljevske dinastije; bilo je perioda dominacije Egipta, Persije i Otomanskog carstva. Podela zemlje na Južni i Severni Jemen je istorijski određena. Severni Jemen je stekao nezavisnost od Otomanskog carstva 1918. godine. Do 1962. godine zemljom su upravljali duhovni i istovremeno svetovni vladari (imami i kraljevi). Cela istorija Severnog Jemena su ustanci, sukobi i ratovi.Godine 1962. vojska je zbacila monarhiju i proglasila Jemensku Arapsku Republiku (JAR). Rojalisti su uz pomoć Saudijske Arabije započeli građanski rat koji je trajao do 1970. godine. Egipat je bio na strani republikanaca, Iran i Britanija na strani monarhista. Monarhisti su izgubili. Saudijci su morali da priznaju moć republikanaca u Sani.
© skrinšot google mapsJužni Jemen je bio kolonija Britanske imperije. Početkom 19. veka Aden je postao „otvorena luka za svu robu koja je stigla engleskim brodovima“. U gradu je osnovana trgovačka stanica Istočnoindijske kompanije. Godine 1839. Britanci su zauzeli Aden, koji je postao njihova strateška tačka. Godine 1963. počeo je ustanak, koji je doveo do pobede pobunjenika. Već 1967. godine Britanci su napustili Južni Jemen i stvorena je Narodna Republika Južni Jemen (NRJ).
Privreda je u početku bila jedva vidljiva, ljudi su živeli u siromaštvu, a postojao je ozbiljan problem nedostatka vode za piće. NRJ je nastojala da se razvija po sovjetskom modelu. Desničarske snage su povremeno pokušavale da preuzmu vlast, ali su bile poražene. Južni Jemen je dobio veliku pomoć od SSSR, Kine, Istočne Nemačke, Čehoslovačke i drugih socijalističkih zemalja. Tokom ovog perioda, zemlja je postigla zapažene uspehe u društveno-ekonomskom razvoju.
Južni i Severni Jemen su stalno bili u sukobu. Brojni granični sukobi 1970-ih i 1980-ih pretvorili su se u dugotrajne ratove. U uslovima kada je u SSSR počela perestrojka i sovjetska pomoć Južnom Jemenu bila ograničena, Aden je postavio kurs za zbližavanje sa Sanom i normalizovao odnose sa Zapadom. Godine 1989. doneta je odluka o ujedinjenju Jemena u jedinstvenu državu.
Jemen se ujedinio 1990. godine. Šef nove države bio je bivši predsednik Severnog Jemena Ali Abdulah Saleh. Prava politički dugovečna ličnost: Saleh je bio predsednik Severnog Jemena od 1978–1990. godine, a nakon ujedinjenja oba Jemena, predsednik Predsedničkog saveta Ujedinjenog Jemena (1990–1994), zatim predsednik Jemena do 2012. godine.
© الإعلام الحربي اليمنيVeć 1994. godine, južnjaci su se pobunili da povrate nezavisnost. Građanski rat je završen porazom separatista. Tokom 2004. godine šiitska plemena su se pobunila na severu. Imam jemenskih šiita-zajdija bio je Muhamed Ali al-Huti. Ubijen je 2004. godine, ali je pokret dobio ime po njemu – Huti (Huti). Sukob između vladinih snaga i Huta traje do danas. Saudijska Arabija je aktivno podržavala Sanu u borbi protiv pobunjenika.
KARAKTERISTIKE SAVREMENOG JEMENA
Sever i Jug tokom perioda jedne države nikada nisu mogli da postanu jedinstvena država. Podela se odvija duž nekoliko linija. Severni Jemen je uglavnom šiit-zajdski, a Južni Jemen uglavnom sunitski. Tokom perioda aktivne saradnje sa Sovjetskim Savezom, industrijalizacija je uglavnom sprovedena u Južnom Jemenu, a zemlja je postala pretežno urbana. Plemenska i verska samoidentifikacija izbledela je u drugi plan, postajući deo kulture.
Na severu je plemenska tradicija zadržala svoju dominaciju. Severni Jemen je tipičan arhaičan, tradicionalan i plemenski. Otuda širenje i dominacija islamističkih grupa. Pokušaji izgradnje države zasnovane na plemenskim zajednicama. Naravno, kada arhaik pokuša da za sebe izgradi civilizacijski razvijeniji sever, nailazi na snažan otpor. Resursi partija su uglavnom jednaki, pa ni Jug ni Sever nemaju odlučujuću nadmoć. Ali kompromis je nemoguć, svako primirje je priprema za novu rundu rata.
Otuda i ćorsokak: beskrajni građanski rat uz učešće spoljnih igrača. Konkretno, oba regionalna igrača – Iran, UAE, Saudijska Arabija, i globalni – SAD u tandemu sa Britanijom i Kinom imaju svoje interese u regionu.
Jedna od najsiromašnijih arapskih zemalja, rastrzana stalnim sukobima skoro čitavu modernu istoriju, postala je najveće crno tržište u trgovini oružjem na Bliskom istoku, severoistočnoj Africi – sovjetsko, kinesko, zapadno itd. one, uključujući sisteme protivvazdušne odbrane, dronove, rakete zemlja-zemlja, itd. Čitave divizije mogu biti naoružane ovim oružjem. Tamo ima tone oružja.
Stanovništvo živi u monstruoznom siromaštvu. Totalna je nezaposlenost. Mladi ljudi nemaju šta da rade nego da se bore. Umri mlad. Svetske organizacije, uključujući UN, više puta su pokretale pitanje gladi i problema nedostatka sveže vode. Istovremeno, preostala voda se troši na meku drogu na biljnoj bazi – kat. Ovo je lek koji ima snažan psihotropni efekat. Na njemu je skoro celokupno odraslo stanovništvo Jemena.
HUTI
Huti su postali poznati kada su prilično uspešno odbili intervenciju susedne Saudijske Arabije i Ujedinjenih Arapskih Emirata. A kada su 2022. godine dronovi i projektili poleteli iz Jemena ka izraelskom lučkom gradu Eilat, Huti su postali problem. Već 2023. godine Huti su počeli da napadaju trgovačke brodove. Tako su postali na trenutak gotovo glavne zvezde međunarodnih medija, istisnuvši ukrajinski front i izraelski rat u Gazi.
© الإعلام الحربي اليمنيPlemena (više od 70) koja ispovedaju Az Zajdija pokret šiizma (zbog toga se nazivaju i Zajdi) čine većinu stanovništva Severnog Jemena. Sedamdesetih godina prošlog veka udeo Zajdija u populaciji Jemena procenjen je na 55%. Danas se broj Zajdija procenjuje na jednu trećinu ukupnog stanovništva. Zajdijske duhovne i vojno-političke vođe vladale su sa prekidima na severu i susednim teritorijama Jemena od desetog veka. Šezdesetih godina prošlog veka tradicionalni zajdijski klanovi su privremeno izgubili svoj poseban položaj. Ali već u drugoj polovini 1980-ih počelo je njihovo intenziviranje.
Pod uticajem sunitskog selefijskog pokreta, 1992. godine, vođe jednog od zejdijskih plemena stvorili su omladinski verski i obrazovni pokret „Al Shabab al Mu minin“ („Pravoslavna omladina“). Zapažen uticaj na njega imale su duhovne vlasti libanskih šiita. 1994. godine, na bazi pokreta mladih, stvorena je verska i politička organizacija Zejdis Ansar Allah („Ansar Alah“, takođe „Ansarulah“ – „Alahov pomoćnik“).
Do početka 2000-ih. Huti su već kontrolisali severni Jemen. Pokušaj centralne vlade da ih potčini doveo je do izbijanja šiitskog ustanka 2004. godine. Borbe su nastavljene sa prekidima do 2010. godine.
Kao rezultat toga, Huti su konačno postigli svoju autonomiju na severu.
Na pozadini opšte destabilizacije arapskog sveta, započete 2010–2011. godine (tzv. „arapsko proleće“), Huti su postigli nove uspehe. Koristeći antivladine demonstracije i stalne borbe između različitih centara moći u ostatku zemlje, krenuli su u ofanzivu. Ulazeći u privremene koalicije sa uticajnim klanovima i frakcijama sunitske većine, zauzeli su prestonicu u periodu januar–mart 2015. godine. Jemen je ponovo podeljen na dva dela. Jug je podržala Saudijska Arabija uz učešće UAE, Egipta i niza drugih muslimanskih zemalja. Ali Saudijci nisu uspeli da razbiju Hute, a primirje je zaključeno 2022. godine. Potom su počeli pregovori o rešavanju sukoba.
Godine 2009. Hute je počeo da podržava Iran, koji zauzima beskompromisnu poziciju prema Saudijcima. Veze između Teherana i Huta su stalno jačale. Libanski Hezbolah (proiranska organizacija) počeo je da pruža vojnu pomoć Hutima. Kao rezultat toga, Huti su postali pravi vojni zastupnici Irana, što je glavobolja za Rijad.
Huti su žestoko antiamerički i antiizraelski. Njihov slogan: „Bog je veliki, smrt Americi, smrt Izraelu, prokletstvo Jevrejima, pobeda islama.” Njihov vojni potencijal, uz pomoć Irana, stalno se povećavao. Imaju rakete dometa do dve hiljade km i napadaju dronove dometa do 1,5-2 hiljade km. Od 2023. godine, Huti su postali učesnici konfrontacije u Gazi, pokušavajući da udare na Izrael.
ZAŠTO SU SAD I VELIKA BRITANIJA NAPALE HUTE?
Osnovni razlozi: pretnja svetskoj trgovini i autoritet američke supersile.
Huti, koji ne mogu da nanesu štetu izraelskoj vojnoj mašini svojim napadima, prešli su na napade na trgovačke brodove u vlasništvu izraelskih i zapadnih kompanija. Često su neki trgovci na udaru. Prema različitim izvorima, 15–20% svetske trgovine prolazi kroz Crveno more. Zbog napada pirata na trgovačke brodove u Crvenom moru, cene dostave iz Kine u Britaniju su porasle na 10.000 dolara po kontejneru od 40 stopa. Sredinom decembra 2023, stope su bile 1.900 dolara i 2.400 dolara po kontejneru od 20 i 40 stopa, respektivno.
Mnoge velike kompanije i vlasnici brodova, umesto da prođu kroz Suecki kanal, sada radije zaobilaze Crveno more i idu kroz Afriku. Ovo značajno povećava vreme putovanja (od 20 do 30 dana) i ispunjeno je naglim povećanjem zapremine sagorevanja goriva. To dovodi do široko rasprostranjenog povećanja cene robe.
Najveće svetske kompanije, poput BP, špedicija Maersk i Hapag-Lloyd, francuskog CMA CGM, i kineskog COSCO, promenile su tradicionalnu rutu ili potpuno napustile prevoz u ovom pravcu. Brodovi su počeli da koriste duži put oko Afrike i Rta dobre nade. Njihov primer sledio je Katar, najveći snabdevač LNG u Evropu posle SAD, koji je obustavio snabdevanje preko Crvenog mora. Godine 2023. gas iz Katara je činio oko 13% zapadnoevropske potrošnje.
Neke poznate međunarodne kompanije, na primer, Tesla, kineski automobilski gigant Geely i švedska kompanija za proizvodnju nameštaja Ikea, doživljavaju nestašicu komponenti zbog promena u transportnim rutama.
U početku su Sjedinjene Države izbegavale vojnu konfrontaciju. Vašington je uz posredovanje Omana pokušao da postigne dogovor. Ali Huti su rekli da ne mogu da stoje po strani u Hamasovom ratu protiv Izraela. Neuspešni su bili i pokušaji Rijada da zaustavi eskalaciju.
U noći između 11. i 12. januara izvedeni su prvi američki i britanski udari na vojne ciljeve Huti. Američki predsednik Bajden nazvao je Huti terorističkom grupom. Američki lider je napomenuo da će Sjedinjene Države nastaviti da udaraju na ciljeve Huti u Jemenu ako ne zaustave napade na trgovačke brodove u Crvenom moru.
Dakle, SAD nemaju izbora. Neophodno je potvrditi reputaciju velesile. Jemenski pirati remete međunarodnu trgovinu. Napadi na trgovačke brodove zahtevaju odgovor.
Za Rusiju je situacija od interesa ako se kolektivni Zapad uključi u dugotrajni sukob u regionu. Što će skrenuti pažnju i resurse sa ukrajinskog fronta. Međutim, male su šanse da se to dogodi. Očigledno, Amerikanci i njihovi saveznici će s vremena na vreme udarati na vojnu infrastrukturu Jemena. Huti nemaju protivvazdušnu odbranu, protivraketnu odbranu, pomorske snage ili vazduhoplovstvo, neće biti ozbiljnog odgovora. Kaznene radnje za dovođenje razuma. Puni rat sa Hutima je besmislen za Sjedinjene Države, on se ne može dobiti
Ciljani napadi kako bi se senzibilizirali ljudi da obnove punopravnu svetsku trgovinu. Smanjiti borbeni potencijal iranskih zastupnika. Ako Huti ne shvate, ponoviće udare. U najtežem scenariju, priobalno područje će biti bombardovano sve dok infrastruktura ne bude potpuno uništena i zemlja se ne vrati u kameno doba. Ako Iran uđe, scenario će biti drugačiji. Ovde sve izgleda na veliki regionalni rat.