AMERIČKA PRVA KONJIČKA DIVIZIJA (VAZDUŠNO-POKRETNA): “SIMBOL RATA U VIJETNAMU”

Vijetnamski rat, doveo je do pune afirmacije borbenu mašinu zvanu helikopter. Kad se pomisli na ovaj rat, svi će pomisliti na helikopter UH-1D irokez – leteću mašinu koja je predstavljala radnog konja za komplet snage SAD (kako kopnene, tako i vazduhoplovne i mornaričke). U SAD je 1962. godine obrazovana komisija pod rukovodstvom generala Hamiltona Hauza (Hamilton H. Hawse), nazvana po njemu Hawse Board, radi formiranja vazdušno-pokretnih snaga i ispitivanja koncepta vazdušne pokretljivosti.

Posle  detaljnih analiza komisija je preporučila povećanje vazduhoplova u pešadijskim divizijama na 101 i formiranje vazdušno-jurišne divizije sa 459 vazduhoplova. Na osnovu ovih preporuka najpre su, februara 1963. godine, formirani elementi 11. vazdušno-jurišne divizije  (11^th Air Assault Division). Posle intenzivnih ispitivanja dejstva i usavršavanja tih jedinica i njihove opreme, januara 1964. godine formirane su dve vazdušno-pokretne brigade od po tri bataljona, a sredinom 1964. godine i treća brigada. Krajem 1964. godine održani su manevri u kojima je, s jedne strane, učestvovala 11. vazdušno-jurišna divizija podržana jednom vazdušno-transportnom brigadom, a s druge, 82. vazdušnodesantna divizija. Na manevrima su ispitane mogućnosti dejstva vazdušno-pokretne divizije u raznim taktičkim uslovima, pa je u potpunosti usvojen koncept vazdušne pokretljivosti.

Na osnovu rezultata manevara, 11. vazdušno-jurišna divizija je 1. jula 1965. godine preimenovana u 1. konjičku diviziju (vazdušno-pokretnu) – 1^st Cavalry Division (Airmobile) i narednog meseca upućena u Južni Vijetnam, gde je dejstvovala sve do kraja američke intervencije u Vijetnamu.

Vazdušno-pokretna divizija sastojala se od tri pešadijske brigade od po tri bataljona, divizijske artiljerije od tri diviziona haubica 105 mm M-102, borbene avijacijske grupe i inžinjerijskih, sanitetskih, pozadinskih i jedinica za vezu; imala je oko 16000 ljudi, 428 helikoptera, 6 lakih aviona, 1500 vozila, 54 artiljerijska oruđa, 39 minobacača, 24 bestrzajna oruđa, 54 protivoklopna oruđa i ostalo lako pešadijsko naoružanje. Celokupna oprema divizije težila je oko 10000 tona. Formacijskim helikopterima su se u jednom letu mogla prebaciti dva pešadijska bataljona i artiljerijski divizion.

Već 1965. godine izvodi se nekoliko većih vazdušnodesantnih operacija: 28. juna, učestvuje 77 helikoptera, i 6. jula, 103 helikoptera. U obe operacije izvedeno je više helikopterskih desanata sa 1949 poletanja. U avgustu 1965. godine u Vijetnamu je zadejstvovala kompletna 1. konjička divizija (vazdušno-pokretna), posle čega počinje serija helikopterskih desanata manjim snagama, kao i dejstva naoružanih helikoptera. Najznačajnija akcija odvijala se u borbama kod Plaj Mesa, kada je 19. oktobra izviđački bataljon ove divizije prebacio kompletnu 3. vazdušno-pokretnu brigadu. Od tog vremena izviđački bataljon preduzima operaciju izviđanja iz vazduha, radi otkrivanja protivnika koji je odstupao ka šumovitim planinama Kambodže.

Izviđački bataljon je organizovao tri čete. Svaka četa imala je poseban zadatak. Prva je bila četa lakih helikoptera koji su izviđali, druga je sastavljena od transportnih helikoptera i vršila je desantiranje, dok je treća imala naoružane helikoptere koji su pružali vatrenu zaštitu i prvoj i drugoj četi.

Tom prilikom pružena je prvi put i vatrena zaštita noću, a tokom operacija 1965. godine snage FNO pogodile su, teže ili lakše oštetile, 59 američkih helikoptera; potpuno su uništena samo 4 helikoptera.

Početkom 1966. godine američka vojska takođe izvodi seriju helikopterskih desanata u dejstvima kod Bong Sona, jačine do bataljona. U tim akcijama prilikom iskrcavanja ljudstva pogođeno je 12 helikoptera.

Kako su nastale teškoće u vezi sa snabdevanjem, ali i održavanjem helikopterskih jedinica, kao i radi bolje organizacije sadejstva i izvođenja borbenih dejstava na celokupnoj teritoriji Južnog Vijetnama, sve helikopterske jedinice koje su bile van sastva 1. konjičke divizije objedinjene su u okviru 1. avijacijske brigade. Brigada je imala 6 avijacijskih bataljona i dve avijacijske grupe; svaki bataljon pripadao je jednoj pešadijskoj diviziji (5 američkih i jedna južnovijetnamska).

Značajne operacije u toku 1966. godine izvedene su u maju – Crazy Horse i u septembru – Thayer, a 1967. godine u februaru, pod nazovom Junction City (Grad raskrsnica), kad je helikopterskim desantom obrazovan snažan polukrug, u obliku džepa, izvršeno preko 9700 poletanja, prevezeno 9518 vojnika i dnevno po 50 tona razne opreme. U martu, u operaciji Ležen (Lejeune), 29 helikoptera CH-54A (CH-54A Tarhe) i 15 CH-47B činuk (CH-47B Chinook) u toku dva dana prebacili su 200 tona inžinjerijske opreme za izgradnju PSS za transportne avione C-130. Prevoženje su štitili jurišni helikopteri AH-1G hjui kobra (AH-1G Huey Cobra).

Krajem marta 1968. godine američka komanda upućuje 1. konjičku diviziju da u sadejstvi sa američkom 101. vazdušnodesantnom divizijom  i južnovijetnamskom 1. pešadijskom i 3. vazdušnodesantnom divizijom omogući deblokadu baze Ke San.

Već 22. marta 1968. godine planovi su napravljeni i operacija Pegaz (Pegasus), je mogla da počne.  Nakon uspešno preduzete akcije, već 6. aprila 1968. godine 1. konjička je deblokirala bazu Ke San.

Ova operacija je poznata i kao bitka za Ašau dolinu (Ashau Valley). Samim deblokiranjem baze Ke San bitka za Ašau dolinu se mogla nastaviti. Do 12. aprila razrađeni su svi planovi za borbenu akciju u dolini. Za sprovođenje ofanzive određene su 1. konjička i južnovijetnamska 1. pešadijska divizija. Zadatak je bio da se spreče severnovijetnamske snage da u demilitarizovanoj zoni izgrade svoju bazu. General Vestmorland 14. aprila naređuje pokretanje operacije Delaver (ustvari ova je operacija vođena u sklopu operacije Pegaz, te se smatra njenim sastavnim delom). U toj operaciji učestvuju američke 1. konjička i 101. vazdušnodesantna divizija i južnovijetnamska 1. pešadijska divizija. Ova operacija je bila dobro isplanirana i koordinisana. Nakon uspešno izvršenih desanata, operacija otpočinje 19. aprila, već sledećeg dana 1. konjička se razmešta na severnom delu Ašau doline.  Borbeni kontakti s neprijateljem su bili sve češći, kako je 1. konjička ulazila sve dublju u dolinu.  Već pre podne 21. aprila  četa B, 1. bataljona, 7. konjičke brigade otkriva nekoliko severnovijetnamskih buldožera koji su pripremali teren za izgradnju baze. Pri čemu izvode nekoliko uspelih napada, radi sprečavanja izgradnje baze za potrebe OS DR Vijetnama. Do kraja aprila nastavljena su borbena dejstva radi slamanja otpora neprijatelja. Do maja otpor neprijatelja je znatno smanjen, dok su jedinice 1. konjičke pronalazile nova skloništa namenjena snagama OS DR Vijetnama. Operacija je završena 17. maja i to veoma uspešno. Neprijatelj je pretrpeo teške gubitke u ljudstvu i materijalnim sredstvima. Tokom izvođenja operacije Pegaz bačeno je preko 100000 tona bombi i ispaljeno preko 150000 granata iz artiljerijskih oruđa.

Kampanja u Ašau dolini, dovela je do toga da su neprijateljske snage odustale od  borbenih dejstava u tom području na neko vreme. Još jedna pozitivna strana te bitke za američke i južnovijetnamske snage, je i uspešno sadejstvo i koordinacija borbenih dejstava, kako američkih tako i južnovijetnamskih snaga. Zapaženi rezultati postignuti su kroz timski rad i stručnost.

U maju 1970. godine 1. konjička učestvuje u kampanji  na teritoriji Kambodže. Sa teritorije Kambodže se povlači 29. juna 1970. godine.

Borbena dejstva protiv Ho Ši Minovog puta izvedena su u periodu od 8. februara do 9. aprila 1971. godine. Operacija koja je ponela naziv Lamson je ujedno i poslednja vazdušno-pokretna akcija većeg obima i izvedena je na teritoriji Laosa. Helikopterski desanti su većim delom izvođeni u poslepodnevnim časovima, zbog meteorološke situacije. Operacija nije dala očekivane rezultate.

Glavnina 1. konjičke divizije iz Vijetnama je povučena 29. aprila 1971. godine. Kao jedna od dve glavne borbene jedinice vojske SAD u Južnom Vijetnamu ostaje 3. konjička brigada, 1. konjičke divizije do 29. juna 1972. godine.  Iz sastava 7. konjičke brigade, 1. konjičke divizije upućen je bio, kao glavna borbena jedinica snaga SAD u Južnom Vijetnamu do kraja avgusta 1972. godine 1. bataljon. Nakon toga niti jednog vojnika 1. konjičke divizije (vazdušno-pokretne) u Vijetnamu nije bilo.

Što se tiče gubitaka u ratu u Vijetnamu 1. konjička divizija (vazdušno-pokretna) je imala: 5444 poginula i 26592 ranjena vojnika.

Za borbu protiv helikopterskih desanata, snage FNO su preduzimale mere pasivne zaštite: rastresit raspored i maskiranje, borbu iz bliskog odstojanja sa helikopterima tokom leta ili lebdenja, znatno korišćenje prirodnih skloništa (koja su teško uočljiva iz vazduha), kopanje „vučjih jama“ na mestima pogodnim za iskrcavanje desanta ili sletanje helikoptera ili postavljanje mina.

Za izradu teksta korišćena knjiga; Danko Borojević, Dragi Ivić, Vijetnamski rat, istorijsko kulturni aspekt, 2010.