Piše: Danko Borojević
Osnovni američki tenk u kategoriji srednjih tenkova u Drugom svetskom ratu bio je M-4 „šerman“. Ime „šerman“ dali su Englezi, po američkom generalu iz građanskog rata u SAD u XIX veku. Bio je najmasovnije proizvođeni tenk kod zapadnih saveznika i najviše zastupljen u američkoj i armiji Britanske imperije. Bolje oklopljen i jače naoružan, od većine nemačkih tenkova do 1943. godine, sa prosečnom prohodnošću, pokazivao je nadmoćnost u prve tri godine rata, zbog čega je respektovan od snaga sila osovine u Africi, na Siciliji, na Istočnom frontu, sve dok se nisu pojavili teški tenk tigar (pancer VI) i srednji tenk panter (pancer V), koji su bili nadmoćniji. Kako su tenkovi šerman bili nemoćni pred nemačkim tenkovima tigar i panter, sa bojišta dolaze vapaji za novim, boljim tenkom.
Sa pojavom tih tenkova, američka armija je zahtevala radikalna poboljšanja oklopa i vatrene moći šermana, i ubrzani razvoj teških tenkova. U susret tim zahtevima armije ubrzan je razvoj teškog tenka M-6 (54,4 tone), ali je napušten zbog problema transportovanja tih tenkova u Evropu. Umesto njega pristupilo se razvoju serije srednjih tenkova T-20, naročito u verzijama T-25 i T-26 koje su naoružane topom 90 mm sa oklopom do 87 mm, odnosno 102 mm. Ugrađen je hodni deo s torzionim vešanjem i transmisija s konvertorom obrtnog momenta („torkmatik“). Do juna 1944. godine proizvedeno je oko 40 tenkova prototipskih modela teškog tenka T-25E1 i T-26E1.
Teški tenk M-26 „peršing“ – preteča serije srednjih (osnovnih) tenkova M-46, M-47 i M-48 „paton“
Jedinice KOV i tenkisti SAD zahtevali su da se primat u proizvodnji tenkova preusmeri na teške tenkove T-26, kako bi bili u stanju da se suprostave nemačkim teškim tenkovima, koji su predstavljali noćnu moru za američke i britanske tenkiste. Bilo je dovoljno samo da se izgovori reč tigar, pa da izazove zebnju i stvori neizvesnost. Takav tenk je postao teški tenk T-26E3 (službena fabrička oznaka), a u operativnu evidenciju zaveden kao teški tenk M-26 „general peršing“ mase 41891 kg (ime je dato po američkom generalu Džonu Peršingu iz Prvog svetskog rata, osnivaču tenkovskog korpusa). Tenk peršing je bazni model nove koncepcije američkih tenkova s kraja rata, kod kojeg je osnovno oruđe top 90 mm, oklop od 51-76 mm (bočni), 76-102 mm čeoni tela i kupole, benzinski motor Ford GAF, V-8 od 500 KS, torziono vešanje, transmisija sa planetarnim upravljanjem i hidromehaničkim pretvaračem obrtnog momenta. Pored topa imao je dva mitraljeza 7,62 mm M-1919A4 (spregnuti i čeoni) i PAM 12,7 mm M-2HB na kupoli. Bitna konceptualna razlika peršinga i prethodnih srednjih tenkova M-4 šerman i lakih M-3/M-5 stjuart, jesete u smeštaju pogonske grupe u zadnji deo oklopnog tela, što je postao standard za sve generacije teških, srednjih, odnosno osnovnih borbenih i lakih tenkova u SAD do danas. Oklop kupole je liven, a oklopnog tela kombinacija livenih segmenata i varenih valjenih ploča pancirnog lima. Na takvoj osnovi teškog (od 1946. godine, peršing je preveden u srednji tenk) razviće se serija tenkova nazvanih paton: M-46, M-47 i M-48, ali i osnovni borbeni tenkovi serije M-60 posle rata. Tenk M-26 general peršing kategorisan je u prototipskoj partiji od 10 vozila kao srednji tenk M-26E1. Pre nego je ušao u serijsku proizvodnju pretrpeo je više izmena: umesto električne transmisije sa benzinskim motorom, ugrađena je hidromehanička poluautomatska transmisija, ojačano nezavisno torziono vešanje, eliminisana platforma na podu kupole, izmenjen je diferencijalni sistem upravljanja, instalisan benzinski vodom hlađeni motor Ford GAF V-8 od 470 KS. Top 90 mm sa gasnom kočnicom (jednokomorna kruškastog oblika) bio je značajno pojačanje vatrene moći. Međutim, u junu 1944. godine tenk je preimenovan u teški tenk T-26E1 mase 86500 libri (39,3 tone), što je učinjeno više radi podizanja morala kod američkih tenkista, pošto će dobiti teški tenk (konkurent nemačkom „tigru“), što se nije ostvarilo, budući je masa od 39,3 tone spadala u kategoriji srednjih tenkova. Uz top je spregnuti mitraljez 7,62 mm, jedan prednji 7,62mm kod pomoćnika vozača i PAM 12,7 mm na kupoli.
U novembru 1944. godine peršing ulazi u serijsku proizvodnju pod fabričkim nazivom teški tenk T-26E3, a u operativnoj upotrebi je klasifikovan kao teški tenk M-26 general peršing. Naredna ispitivanja su vršena u tenkovskim jedinicama, i otklanjani nedostaci na serijskim vozilima. Usledile su još dve modifikovane verzije T-26E4 (marta 1945.) i T-26E5 (maja 1945.). ukupno je proizvedeno 2428 tenkova peršing. U ratne jedinice na evropskom ratištu (3. i 9. oklopna divizija koristile su ga u operaciji „zebra“) uvedeni su januara 1945. godine (oko 200 vozila), a ostatak je raspoređen u druge operativne jedinice. Iako je predstavljao konceptualni korak napred sa boljim borbenim karakteristikama, u borbama protiv nemačkih super-teških tenkova tigar-II i lovaca tenkova jagdtigar nije bio ravnopravan protivnik, ali je više došao do izražaja u Korejskom ratu (1950 – 1953.), zajedno sa naslednikom iz te generacije – paton M-46, gde su im glavni protivnici bili sovjetski srednji tenkovi T-34/85 od kojih su bili efikasniji.
Posle rata (maja 1946.), tenkovi peršing se preklasifikuju u srednje tenkove, iako im je oklop pojačan na nekim serijama 50 – 152 mm (ili do 101 mm) i masa porasla na 98750 libri (oko 45 tona) ili 92355 libri (41891 kg). Motor Ford je pojačan na 500 KS, ali nije pomogao da se poveća brzina kretanja koja je zbog veće mase tenka smanjena na oko 35 km/č. Tenk peršing je predstavljao zajednički koncept tenkova poslednje ratne i prve posleratne generacije za sve tri težinske kategorije tenkova: lake, srednje i teške. Osnovu koncepcije čine: oklop i naoružanje kao kod teškog tenka, pokretljivost kao kod lakog tenka, ali raspored osnovnih delova tenka je drugačiji od dotada ustaljenog kod srednjih tenkova M-4 šerman i lakih M-3/M-5 stjuart. Po toj koncepciji pogonski agregat i motorno-transmisiono odeljenje sa pogonskim točkovima je pozadi, hodni deo ima nezavisno torziono oslanjanje, oklop je liven (kupola) i kombinovani liveno-valjani zavareni (na telu tenka). Taj koncept ostaje kao standardna koncepcija svih američkih tenkova do pojave M-1 abramsa sredinom osamdesetih godina HH veka. Tenkovi M-26 peršing zadržali su u operativnoj upotrebi samo Grci i Turci do sredine 70-tih godina HH veka.
| Masa tenka | 41891 kg (41,9 t) |
| Dužina sa topom okrenutim napred | 8,6449 m |
| Dužina sa topom okrenutim nazad | 6,337 m |
| Širina | 3,51 m |
| Visina | 2,78 m |
| Klirens | 437 mm |
| Tip motora | Benzinski Ford GAF V-8 |
| Snaga motora | 500 KS |
| Specifična snaga motora | 11,935 KS/t |
| Kapacitet rezervoara | 693 l |
| Maksimalna brzina tenka na putu | 35 km/č |
| Borbeni radijus dejstva | 160 km |
| Debljina oklopa | 51-76 mm (bočni); 76-102 mm ( čeoni) |
| Glavno naoružanje | Top 90 mm M-3 |
| Borbeni komplet glavnog naoružanja | 70 granata |
| Pomoćno naoružanje | 2 h 7,62 mm M-1919M4 i 1 h 12,7 mm M-2HB |
| Borbeni komplet pomoćnog naoružanja | 7,62 mm h 5000 i 12,7 mm h 550 metaka |
| Posada | 5 članova |