Piše: Danko Borojević
Razvoj tenka M-46 započinje još u periodu 1945/46. godine, kad su u američkoj armiji formulisani zahtevi za razvoj nove generacije tenkova. Bio je predviđen razvoj lakog tenka T-41, srednjeg T-42 i teškog tenka T-43. Ograničena upotreba tenka M-26 „peršing“ na kraju Drugog svetskog rata (200 tenkova učestvovalo u borbama u sastavu 3. i 9. oklopne divizije), dovelo je američke konstruktore do ubeđenja da su stvorili uspešan dizajn tenka za novo vreme. Međutim, tenk ipak nije ispunio postavljene zahteve KOV SAD. Zbog izbijanja hladnog rata, planovi su nešto izmenjeni. Odlučeno je da se zbog ubrzanja razvoja srednjeg tenka T-42 iskoristi njegova kupola, koja je već bila završena i ugradi na već postojeću šasiju tenka M-26 „peršing“.
Rad na poboljšanoj verziji tenka M-26 peršing počeo je januara 1948. godine primenom originalnog pogonskog bloka sa benzinskim 4-taktnim, vodom hlađenim motorom, kontinental AV-1790-1 sa 12 cilindara u rasporedu V-12/90o, snage 740 KS i hidromehaničkom transmisijom dženeral motors CD-850-3 sa 2 stepena prenosa napred i jednim stepenom zadnjeg hoda. Ugrađen je isti top kao na peršingu kalibra 90 mm M-3A1 olučene cevi, ali sa odvodnikom barutnih gasova (nije stabilizovan) i novom teleskopskom spravom M-8. U prototipskoj fazi označen je sa M-26E2, a od 30. jula 1948. godine M-46 DŽ. S. Paton (ili samo M-46 paton), kao počast američkom komandantu oklopnih snaga u Drugom svetskom ratu, pod kojim nazivom je tenk proizvođen od novembra 1949. do sredine 1950. godine, a naziv paton dodeljivaće se i narednim serijama srednjih (osnovnih) tenkova M-47, M-48 (neki strani izvori nazivaju i tenkove serije M-60 – paton). Sa pojavom tenka M-47 patoni će imati dodatni broj uz imenicu: paton-I, paton-II, a posle njega M-48 paton-III.
Tako dobijen tenk ušao je u naoružanje oklopnih jedinica KOV SAD 1949. godine.
Pomoćno naoružanje tenka M-46 činili su: 2 mitraljeza 7,62 mm brauning M-1919A4, (jedan spregnut sa topom, drugi čeoni) i PAM 12,7 mm brauning M-2HB na krovu kupole. Borbeni komplet za top iznosio je 70 jednodelnih metaka (granata), a borbeni komplet za mitraljeze 7,62mm 5500 metaka a za mitraljez 12,7 mm 550 metaka.
Američki vojni stručnjaci su mislili da je to najbolji tenk na svetu i nespremni su dočekali lekciju u Koreji, kad je legendarni sovjetski T-34/85 u sukobima sa M-46 ponovo pokazao svoje ranije stečene prednosti u primeni na korejskom zemljištu (zemljište brdovito i sa velikim površinama pirinčanih polja).
Još tokom rata u Koreji izvršene su neke modifikacije na tenku M-46, pre svega zamenjen je motor AV-1790-1, novim takođe benzinskim motorom AV-1790-5. Taj 12-cilindrični vazduhom hlađeni benzinski motor razvijao je snagu od 810 KS. Motor je omogućavao tenku da pređe 130 km tokom borbe (potrošnja je iznosila oko 700 litara goriva na 100 km), i da razvije brzinu na putu od 48 km/č. Transmisija je bila CD-850-4. Debljina oklopa tela se kretala od 51mm (zadnji deo tela) do 102 mm (prednji deo tela), a kupole od 76 mm (zadnji deo kupole) do 110 mm (štit topa). Tako dobijen tenk, dobio je i novu oznaku M-46A1.
Posada tenka je brojala pet članova i to: komandir tenka, nišandžija, punilac, vozač i pomoćnik vozača-mitraljezac.
I pored svega tenk M-46 je povučen iz naoružanja OS SAD 1957. godine.
Ukupno je preuređeno 800 tenkova peršing u standardni tenk M-46 paton, a još 360 modifikovano u varijantu M-46A1 paton. Modifikovani paton M-46A1, pored nove verzije motora i transmisije, dobio je bolje kočnice, sistem za hlađenje motora, uređaj za gašenje požara i poboljšani elektrouređaj, a učinjena su i određena poboljšanja na motoru i transmisiji.
U početku hladnog rata patoni još nisu bili izrazito prisutni u savezničkim armijama. Nekoliko komada je ustupljeno u toku 1950. godine belgijskoj, francuskoj, italijanskoj i zapadnonemačkoj armiji radi obuke (pod rukovodstvom američkih instruktora) i priprema za prijem novog tenka M-47 paton-II, i to onda, kad je već započet razvoj toga tenka koji je bio predviđen da se masovno proizvodi.
Kad je izbio rat u Koreji juna 1950. godine, američke snage (kasnije snage UN) bile su inferiorne u tenkovima sa svojim srednjim tenkovima M-4A3 šerman (679 tenkova) i lakim M-24 čafi (138 vozila), protiv sovjetskih T-34/85 u rukama Severnih Korejanaca i Kineza. Zazirući od mogućeg angažovanja sovjetskih teških tenkova Josif Staljin (IS-2 i IS-3), Amerikanci ubrzano ekspeduju u Koreju svoje teške tenkove M-26 peršing (309 tenkova), a u avgustu 1950. godine 6. tenkovski vataljon dobio je tenkove M-46 paton, da bi do kraja godine uputili još 200 M-46 paton (oko 15% od ukupnog tenkovskog parka na tome ratištu). U toku 1951. godine pristižu im i modifikovane verzije tenkova M-46A1 paton omogućujući da se do tada zadržani M-26 peršing mogu da izvuku i industrijski dorađuju u SAD, a patonima popunjavaju tenkovske bataljone u pešadijskim divizijama i tenkovske čete u nekim pešadijskim pukovima, koji su imali šermane, sa novopristiglim patonima. Tako su popunili šest tenkovskih bataljona i nekoliko samostalnih tenkovskih četa 1951. i 1952. godine. Dolaskom tih tenkova na ratište odnos snaga tenkova se popravio u korist američke armije, pošto su patoni imali bolji oklop, veću vatrenu moć i savremenije nišanske sprave. Pokazali su i nedostatke pri kretanju preko pirinčanih polja i na brdovitom zemljištu po putevima koji su bili uski, strmi i sa nepredvidivim krivinama, na pošumljenom terenu.
U toku kratkotrajne proizvodnje tenkova paton M-46/M-46A1 u 1949. i 1950. godini pojavile su se samo dve varijante: M-46, koji je u osnovi bio poboljšana verzija (srednji tenk) M-26E2 peršing i modifikovani srednji tenk M-46A1 paton (prototip M-46E1). U novije serije ugrađivan je poboljšani motor kontinental AV-1970-5B i hidromehanička transmisija CD-850-4 sa sistemom za upravljanje tipa kros-drajv. Ispupčeni deo oklopa za ventilator između vozačevog i mitralješčevog sedišta je odstranjen livenjem ravnog oklopa koji je imao i bolji nagib pa je zaštita poboljšana. Za izradu zaklona, na vatrenim položajima tenkova u odbrani korišćeni su dozeri M-3, koji bi se montirali na tenkove.
| Masa tenka | 44 t |
| Dužina sa topom | 8,48 m |
| Dužina tela | 6,358 m |
| Širina | 3,51m |
| Visina | 3,18 m |
| Klirens | 478 mm |
| Tip motora | Benzinski AV-1790-5 |
| Snaga motora | 810 KS |
| Specifična snaga motora | 18,4 KS/t |
| Kapacitet rezervoara | 878 l |
| Maksimalna brzina tenka | 48 km/č |
| Borbeni radijus dejstva | 130 km |
| Debljina oklopa | 51-102 mm (telo); 76-110 mm (kupola) |
| Glavno naoružanje | Top 90 mm M-3A1 |
| Borbeni komplet glavnog naoružanja | 70 granata |
| Pomoćno naoružanje | 2 h 7,62 mm M-1919A4 i 1h 12,7 mm M-2HB |
| Borbeni komplet pomoćnog naoružanja | 7,62 mm h 5500 i 12,7 mm h 550 metaka |
| Posada | 5 članova |