Andrej Mlakar
U okviru pojačanja sanaga EUFOR oko političke krize unutar Bosne i Hercegovine, zajedničkih vežbi sa OS BIH na ulicama širom Federacije i Republike Srpske ponovo su se pojavile oklopna vozila Francuske vojske.
U pitanju je bilo lako oklopno vozilo PANHARD VBL koje se prvi put pojavilo u BiH u okviru misije UNPROFOR-a (1992-1996), zatim NATO misije IFOR (1996-1997) i Misije SFOR (1997-2006). Tada je ovo lako oklopno vozilo koje koristila francuska vojska krstario širom BIH i bio zajedno sa oklopnim vozilom VAB 6×6 bio ključan u pratnji humanitarnih konvoja.
Dvadeset i devet godina kasnije PANHARD VBL ponovo krstari ulicama BIH u okviru misije EUFOR -a kao podrška alijansi kako je navedeno u cilju smirivanja naraslih tenzija i jačanju prisustva NATO -a u zoni zapadnog Balkana.
Razvoj ovog lakog oklopnog vozila, po kome je Francuska vojska postala prepoznatljiva započeo je 1978. godine 20 veka kada je kopnena vojska Francuske izdala taktičko tehničke zahteve za razvoj novog oklopnog autombila koji je težime manje od 3.500 kg namenjenog za izviđanje verzija koja je naoružana poškomitraljezima i verzija za protivoklopnu borbu sa lanserom za PO rakete tipa MILAN.
Od pet kompanija koje su se prijavile na konkorus izdvojile su se dve: Renault i Panhard. Prema zahtevima studije obe kompanije su izradile po dva prototipa vozila koji su predati francuskoj vojsci na ispitivanje.
Ispitivanje po dva prototipa svake kompanije trajali su od 1983. do 1985. godine. Naredne 1986. Francuska vojska proglasila je pobednika to je bila kompanija Panhard. Usledilo je potpisivanje ugovora i početak serijske proizvodnje ovog lakog oklopnog vozila.
Francuska vojska planirla je za svoje potrebe da nabavi 3.000 vozila u izviđačkoj i 600 u protivoklopnoj verziji. Međutim kraj Hladnog rata, i promena geopolitičkih okolnosti dovela je do toga da se broj proizvedenih vozila zaustavi na 899 proizvedenih za francusku vojsku od kojih je dosta vozila izgubljeno u raznim konflktima i udesima.
Prvih predserijskih 15 oklopnih vozila isporučeno je francuskoj vojsci 1988. godine, odnosno između juna i oktobra te godine..
Ono što je interesantno jeste da od tih 15 primerak tri su poslata bila na ispitivanje u bivšu francusku koloniju Liban.
Konstrukcija vozila
Proizvođač kompanija Panhard odlučila se u procesu proizvodnje novog lakog oklopnog vozila da koristi što veći broj komercijalni komponenti što je znatno olakšalo nabavku i proizvodnju, ali i pojeftinilo cenu samog vozila. Osim ovih uslova cilj je bio znatno skraćenje razvoja .
Vozilo je dobilo komercijalni dizel motor, kakav se ugrađuje u automobile marke Peugeot 505 i 605. Vozilo zbog olakšanog upravljanja dobilo je nemačku automatsku transmisiju ZF koji se koriste u komercijalnim automobilima.
Trup ovog lakog oklopnog vozila napravljen je od čelika THAD .
Debljina oklopa koji je izrađen od čeličnik ploča je različit. Na prednjoj strani gde je motor i sede vozač i suvozač, kao i mestu gde se nalaze vojnici iznosi 11 mm, a na krovu i delu zadnjeg dela 5 mm.
Posadu čine tri člana, Vozač, suvozač (komandir) i stelac nalazi se na zadnjem delu vozila i upravlja naoružanjem. Sa leve i desne strane vozača i suvozača (komandira) nalaze se vrata za ulazak i izlazak. Debljina oklopa na njima je 5 mm. Prednji prozori vozača i suvozača su izrađeni od neprobojnog stakla , dok vozač ima periskop koji omogućava izviđanje i kretanje kada je poklopac na prozoru spušten. Poklopac -prednji izrađen je od čeličnih ploča.
Na krovu iznad vozača i komandira takođe se nalazi kružni otvor koji je zatvoren čeličnom pločom koja se otvara prema napred i time predstavlja dodatnu zaštitu za posadu kada izviruju iz samog vozila.
U zadnjem delu vozila nalaze se velika vrata, otvaraju se prema napred, a na sredini prema vrhu je ugrađeno neprobojno staklo . Takođe vozilo na krovu zadnjeg dela takođe ima poklopac za posadu.
Debljina neprobojnog stakla iznosi 33,5 do 49 mm.
Lako oklopno vozilo PANHARD VBL pokreće četvorocilindrični dizel motor sa turbo punjačem Peugeot XT 3D jačine 95KS. Najveća brzina oklopnog vozila PANHARD VBL je 95 km/h.
PANHARD VBL izrađen je kao amfibijsko vozilo .Priprema za prelazak vodene površine traje dva minuta. Kretanje kroz vodu omogućava propeler koji postavljen na sredini ispod zadnjeg ukrcnog dela. Propeler razvija brzinu kroz vodu jačine 4 km/h,.
Vozilo ima Mišelinove borbene gume koje imaju sistem “Run fllat” što omogućava VBL- u da pređe i do 50 km pri brzini od 30 km/h sa oštećenim pneumatikom. Gume takođe imaju centralni regulator pritiska.
Verzije VBL
Francuska vojska koriste dve verzije oklopnog vozila VBL. Izviđačka koja se koristi u patrolnim zadacima i verzija za protivoklopnu borbu. Borbena ima tri člana. Treći član je rukovoalac sa protivoklopnom raketom. U jednom vozilo nalazi se šest protivoklopnih raketa MILAN, a lanser je moguće postaviti na prednji centralni deo vozila ili zadnji, a to zavisi od odluke komandira.
Na prednjem delu u obe verzije nalazi se puškomitraljez kalibra 7,62 mm sa 3000 metaka. Opciono na izviđačku je moguće monitrati i teški mitraljez Borving kalibra 12,7 mm sa kapacitetom od 1.200 metaka po vozilu. Puškomitraljezi i teški mitraljez okreću se 180 stepeni u levu i 180 stepeni u desnu stranu. Elevacija mitraljeza iznosi -10 do +50 stepeni.
Od ostale opreme VBL poseduje dva radiouređaja, operma za ABHO zaštitu, protivpžarnu zaštitu i klima uređaj. Vozila ima ugrađen i pasivni periskop za noćno somatranje, spoljni i unutrašnji komunikacioni uređaj.
Svaki član posade za ličnu zaštitu ima i automatsku pušku FAMAS kalibra 5,56 mm i šest ručnih granata po tri na svakog člana posade.
Planom razvoja za izvoz nudila se i produžena verzija, zatim verzija samohodnog minobacača, zatim vozilo opremljeno osamtračkim radarom koji otkriva avione u vazduhu na daljinama 16-20 km i 8-10 km za helikoptere. Ova verzija pordata je Gabonu (Afrika) i ima tri člana posade. Zatim postoje i verzije nosač lakih prenosnih PVO sistema RB-70, Mistral -3, dva topa EC kalibra 20 mm koji se nalazetakođe na produženoj verziji VBL. Postoji i izviđačka ABHO verzija .Ovo vozilo bi trebalo u Francuskoj vosjci da ostane u operativnoj upotrebi do 2025. godine kada će ga zameniti oklopno izviđačko borbeno vozilo Grifon koje će zamenti čak tri tipa vozila u francuskoj vojsci Panhard VBL, AMX-10RC, Renault VAB 6×6.
Iz dosadanjih borbenih iskustava od BIH, Kosmeta, Somalije, Nigera, Afrike, Džibutija, Malija, Libana Francuzi smatraju da su ovakva vozila veoma korisna u zaštiti logističkih jedinica koje imaju slabu zaštitu