OPERACIJA UNA-95: “PRIPREME VRS ZA ODBRANU NA UNI I SAVI, KOJE ĆE DOVESTI DO PORAZA HRVATSKE VOJSKE I OČUVANJA REPUBLIKE SRPSKE”

Lični osvrt, Piše: Danko Borojević

Kažu istoričari, da u istoriji nije redak slučaj kada jedna bitka odredi sudbinu jednog naroda pa i jedne države u celosti. Tako da ni borba srpskog naroda za Republiku Srpsku, nije izuzezetak već pre pravilo. Mnogi operaciju Koridor 92 poistovećuju sa jednom bitkom, jednim bojem, međutim, to nije tačno. Operacija Koridor 92 koja se izučava danas na brojnim vojnim akademijama (između ostalog na Vest Pointu i Vojnoj Akademiji Vojske Pakistana) je niz bojeva i bitki i ona predstavlja temelje današnje Srpske. Ona je u osnovi dosta složenija operacija od jednog boja ili bitke. Međutim, bitka koja se održala 18-19. septembra 1995. godine, između jedinica VRS i HV na prostoru Pounja, je primer upravo jedne takve bitke, jednog takvog boja. Ta bitka-boj bila je poznata kao operacija Una-95.

PRIPREMA VRS ZA ODBRANU NA UNI I SAVI

U Banjaluci 15. septembra 1995. godine, održan je sastanak Vrhovne komande na kojem je razmatrano kako zaustaviti neprijateljsku ofanzivu. General Milovanović je istakao da je potrebno jedinicama obezbediti hitne isporuke goriva, a Nikola
Koljević je primetio da se 2. KK VRS i „dalje drži“, međutim bez goriva i municije pitanje je „do kada“.

Pre ovog sastanka u Banjaluci, neko dovoljno svestan shvatio je mnogo ozbiljnije složenost situacije na frontu. Prostor koji je teško stradao od ustaškog noža i čizme NDH tokom Drugog svetskog rata, može biti zahvalan upravo tim ljudima i borcima VRS koji su ga branili tog 18. i 19. septembra 1995. godine, što se nije ponovila 1941. i 1942. godina. Današnji Novi Grad, Kostajnica, Kozarska Dubica pa i Gradiška moraju se pokloniti upravo borcima VRS, koji nisu dozvolili da se ponovi sudbina srpskog naroda iz Drugog svetskog rata.

Komanda 1. KK VRS (Prvi Krajiški Korpus Vojske Republike Srpske) ubrzo po padu Krajine, izvršila je procenu situacije zbog novonastalog stanja na terenu. Zbog otvaranja novog fronta na severozapadnom delu Republike Srpske (RS), bilo je
potrebno organizovati odbranu u zoni širine oko 200 km. Bilo je jasno da se mora delovati, te je Komanda korpusa još 4. avgusta 1995. godine donela odluku da se formira Operativna grupa 10 (OG-10) sa zadatkom organizacije odbrane na rekama Savi i Uni od sela Donja Blatna do sela Trstenci. Dovođenje jedinica izvršeno je do 10. avgusta 1995. godine, a zatim se pristupilo inženjerijskom uređenju rejona odbrane i uspostavljanju vatrenog sistema, što je bilo završeno do kraja avgusta meseca. Komanda OG-10 bila je u Prijedoru.

U sastavu OG-10 kojom je komandovao general Momir Zec, nalazile su se sledeće jedinice:

1. novogradska pešadijska brigada (1. ngpbr), sa prednjim krajem na liniji selo Budimlić Japra-selo Arapuša-selo Donja Blatna-reka Una do sela Rudice (uključno),

Odred MUP RS sa prednjim krajem na reci Una od sela Rudice do ušća reke Sane u reku Unu,1. prnjavorska lpbr sa prednjim krajem na reci Una od ušća Sane u Unu do sela Donje Vodičevo (uključno),

BG „Balj“ (1. i 2. pešadijski bataljon iz sastava 43. prijedorske mtbr i 1. novogradske pbr sa divizionom za podršku iz sastava 1. mpoabr) sa prednjim krajem na liniji selo Donje Vodičevo-selo Babinac,

11. dubička lpbr sa prednjim krajem na Uni i Savi od sela Babinac (uključno) do sela Orahova (isključno). Ovoj brigadi pridodat je i formirani nastavni bataljon CVŠ „Rajko Balać“,

1. gradiška lpbr sa prednjim krajem na Savi na liniji od sela Orahova (uključno) do sela Trstenci (Derventa).

Problem OG-10 činila je velika širina fronta i mali broj angažovanih jedinica. Zbog toga su snage OG-10 bile razvučene, sa dosta nekontrolisanog prostora, i u celini one su se nalazile u nepovoljnom operativno-strategijskom položaju.

Glavne snage OG-10 nalazile su se na posavskom i ozrenskom delu ratišta, što je zahtevalo pregrupisavanje dela ovih snaga i njihovo dovođenje u nove zone odbrane.

U takvim okolnostima komanda OG-10 bila je primorana da angažuje teritorijalne i radničke jedinice koje nisu bile angažovane u brigadama VRS iz tih područja, da bi se konsolidovala odbrana na severozapadnom delu ratišta.

U toku pregrupisavanja dovedena je 1. prnjavorska lpbr, kao i delovi motorizovanih bataljona 43. prijedorske mtbr, 11. dubička lpbr i 1. gradiška lpbr, te jedinice za podršku iz 1. mpoabr.
Sve jedinice koje su organizovale odbranu na rekama Uni i Savi nisu imale uređene položaje za odbranu, nego je u tom cilju bilo angažovano i civilno stanovništvo, radi inženjerijskog uređenja položaja.

Izbijanje snaga HV na Savu i Unu i njihove aktivnosti uz granični pojas prema Republici Srpskoj, izazivale su kod stanovništva u naseljenim mestima uz reke određenu dozu straha, što je za posledicu imalo sklanjanje dece i starijih osoba u dubinu teritorije, a bilo je i porodica koje su kompletno napustile ovo područje i otišle u Banjaluku i SRJ.

Međutim, još nije bila sazrela situacija za pokretanje hrvatske operacije. U Srpskoj se znalo, da će do nje doći, samo kad to se nije znalo. VRS se ukopavala i čekala protivnika.

U vazduhu se osećala nesnošljiva težina strepnje. Čekala se odluka za izbijanje borbenih dejstava. A za to je trebala politička odluka, koja će ubrzo doći.

nastaviće se

Za izradu teksta korišćena je sledeća literatura:

Danko Borojević, Dragi Ivić, Vojska Republike Srpske, 12. maj 1992. godine-31. decembar 2005. godine, SRVČ, Beograd, 2014,

Magazin Vidovdan, Danko Borojević, Dragi Ivić, Otrovni ujed šejtanovih mambi, 31. jul 2011,

 Danko Borojević, Una-95, odbrana Republike Srpske 1995. godine, autorsko izdanje, Beograd, 2023.