Piše: Danko Borojević
Nakon što je KP Kine izvojevala pobedu u Kini nad Kuomintangom, krajem 1949. godine, nastaje novi momenat u oslobodilačkoj borbi naroda Vijetnama. Na preko 700 km dugoj granici DR Vijetnama sa Kinom pojavljuju se jedinice kineske Narodnooslobodilačke armije, što je predstavljalo prekretnicu u daljem toku rata. Oslobodilački pokret Vijetnama konačno izlazi iz izolacije i postaje međunarodni faktor.
Gotovo sve socijalističke države donose odluku o zvaničnom priznavanju DR Vijetnama.
Treba se znati da je to doba početka hladnog rata i da u okviru NATO dolazi do preispitivanja, dotadašnje vojno-političke strategije prema Indokini u celini. Vladajući krugovi u SAD procenjivali su, naime, skori krah evropskog kolonijalnog sistema u jugoistočnoj Aziji, i da ne bi došlo do lančane reakcije oslobodilačkih i revolucionarnih pokreta i u drugim područjima, odlučuju se za strategiju uskakanja u prazni prostor.
PRELAZAK INVIJATIVE U RUKE VIJETMINA
Za početak, odlučuju da pruže materijalnu i finansijsku pomoć francuskoj kolonijalnoj armiji, a potom se uključuju i u razradu njenih strategijskih planova. Međutim, ni sve obilnija pomoć SAD i NATO nije više mogla da spreči neminovan slom francuske kolonijalne strategije. Već u jesen 1950. godine, oslobodilačke snage DR Vijetnama započinju prvu protivofanzivu većih razmera.
Za nepuna tri meseca uništena su gotovo sva uporišta protivnika u graničnoj oblasti prema Kini, i oslobođene provincije Kau Bang, Lang Šen (Lang Son) i Lau Kaj (Lao Kay). Nakon toga je usledila i serija ofanzivnih operacija u širem rejonu delte Crvene reka. Za četiri godine rata gerilske snage izrasle su u krupne vojne formacije – pukove i divizije, sa starešinskim kadrom osposobljenim za organizovanje i vođenje najsloženijih operacija. Zahvaljujući pre svega, slobodnoj granici sa NR Kinom DR Vijetnam prima velike količine materijalne pomoći iz socijalističkih država. Pomoć se ogledala kako u hrani i medicinskom materijalu, tako i pre svega u naoružanju.
Zahvaljujući tome, već januara 1951. godine general Đap kreće sa tri divizije prema Hanoju, u oktobru počinje bitku za Hoa Binj (Hoa Binh) u toku koje izvodi snažan i dubok prodor u pozadinu francuskih jedinica u delti (angažujući za to šest divizija), a naredne 1952. godine težište operacija prenosi u severozapadne provincije. Strategijska inicijativa, bila je sada u rukama Vrhovne komande oslobodilačke armije.
Početkom 1953. godine, skoro 2/3 teritorije Severnog Vijetnama bilo je oslobođeno, a u središnjim i južnim delovima zemlje postojale su brojne baze i slobodne teritorije. Sistem narodne vlasti bio je konstituisan na svim nivoima, a dobra organizacija pozadine je omogućavala redovno snabdevanje vojske.
Pod kontrolom francuske kolonijalne armije bili su, uglavnom, gradovi, uporišta i značajne komunikacije.
Odnos snaga je bio gotovo izjednačen: nasuprot 500000 vojnika kolonijalne armije (u taj broj treba računati i 150000 pripadnika režimske kvislinške vojske) nalazilo se oko 130000 vojnika regularne armije DR Vijetnama, oko 120000 pripadnika gerilskih odreda i skoro 250000 boraca-seljaka u jedinicama poluvojne milicije. U tehničkom pogledu prednost je i dalje bila na strani Francuza.
S obzirom na takvu situaciju, rešenje se moralo tražiti u što kraćem roku, jer je svako oklevanje ubrzavalo konačan slom. Francuzi su očekivali širu podršku i pomoć NATO, pošto je rat u Koreji bio završen, a SAD su već otvoreno izražavale nameru da stave pod svoju kontrolu region jugoistočne Azije radi odbrane od komunizma. U skladu s takvim strategijskim konceptom, aktivno se uključuju u podršku francuskoj kolonijalnoj armiji, posebno u izradi plana Navarre. Planom je zamišljeno uništenje oslobodilačke armije za 18 meseci.
Ofanziva francuske kolonijalne armije počinje u jesen 1953. godine, koncentričnim nastupanjem 44 pokretna bataljona u zoni delte, i serijom napada u oblastima Ninj Binj (Ninh Binh) i Njo Kvan (Nho Quan). Nekoliko nedelja posle toga Francuzi upućuju vazdušnodesantne jedinice u Dijen Bijen Fu u nameri da ponovo osvoje Na Šan (Na San), učvrste pozicije u Laj Čeu (Lai Chau) i prošire okupaciono područje na severozapadu.
U drugoj fazi planirana je ofanziva u južnim provincijama, posle koje bi usledio udar u pozadinu, baze i slobodnu teritoriju oslobodilačke armije.
KONAČNI SLOM
Na mogućnost protivofanzive oslobodilačke armije nije se računalo; iznenađenje je bilo utoliko veće, što je protivudar izveden gotovo istovremeno s početkom nastupanja sopstvenih trupa.
Već sredinom decembra jedinice oslobodilačke armije ponovo oslobađaju Laj Čeu i teritorije koje su Francuzi do tog vremena uspeli da zauzmu, a krajem meseca počinju s opkoljavanjem Dijen Bijen Fua. Istovremeno, prelazi u ofanzivu i oslobodilačka armija Patet Lao (Pathet Lao) na frontu u srednjem i severoistočnom Laosu. Uporedo sa dejstvima regularnih jedinica počinje i ofanziva gerilskih odreda u pozadini neprijatelja. Primenom takve strategije oslobodilačke armije, francuska Vrhovna komanda je bila prisiljena na disperziju svojih snaga u pet prostorno odvojenih područja: rejon delte Crvene reke, Dijen Bijen Fu, bazu Seno u provinciji Savanaket (Savannakhet) u Laosu, grad Plej Ku (Plei Ku), i Luang Prabang u gornjem Laosu.
Najjaču koncentraciju jedinica i ratne tehnike Francuzi ostvaruju u uporištu Dijen Bije Fu.
Dijen Bijen Fu je mesto i jako uporište francuske kolonijalne armije, u sevorozapadnom planinskom delu Vijetnama. Kroz ovu veoma plodnu dolinu teče reka Ham Juam. Baza je bila podignuta u ravnici i opkoljena brdima, stoga je smatrana teško osvojivom. Pošto je bio najvažniji oslonac za dejstva po strategijskim komunikacijama u severnom i centralnom Vijetnamu, Francuzi su od novembra 1953. godine pa do januara 1954. godine sistemski utvrđivali i ojačavali Dijen Bijen Fu. U njemu je na početku opkoljavanja, marta 1954. godine bilo 13500 vojnika. Vijetnamci su izvršili temeljne pripreme za napad na bazu, koncentrišući četiri ojačane divizije sa oko 50000 ljudi. Napad počinje 13. marta 1954. godine. Uspeh oslobodilačke armije je u tome, što je u potpunosti uspela da opkoli bazu, i da oteža snabdevanje i dotur svežih trupa za pojačanje baze. Čvorovi odbrane Francuza nosili su sledeće nazive: An Mari, Beatris, Dominik, Gabrijel, Elijan i Izabel. Napad na Gabrijel su izvršile 308. i 312. divizija oslobodilačke armije uz vatrenu podršku 351. artiljerijske divizije (koja je već od 24. decembra 1953. godine zauzela položaje, na planinskom području iznad baze). Zatim, 312. divizija sadejstvujući sa 316. divizijom napada čvorišta Beatris i Dominik. Na Izabel napada 304. divizija, dok na Elijan napada 316. divizija oslobodilačke armije DR Vijetnama. Na An Mari 22. aprila napad izvodi 308. divizija. Nakon uspešnog neutralisanja odbrambenih čvorišta, sve divizije vrše koncentričan opšti napad na Dijen Bijen Fu, koji 7. maja 1954. godine pada u ruke vijetnamskih oslobodilačkih snaga.
Francuzi su pokušali bazu da spasu, stalnim doturom pomoći vazdušnim putem.
Napad na Dijen Bijen Fu je predstavljao najsloženiju i po obimu najzamašniju operaciju celog rata. Pobedom kod Dijen Bijen Fua oslobodilačka armija zadaje odlučujući udarac elitnim francuskim jedinicama, a plan Navarre doživljava konačan slom.
Gubici su bili prilično teški za obe strane. Francuska je imala oko 3000 poginulih vojnika i oko 11721 zarobljenog vojnika, od čega 4436 ranjenih vojnika. Snage oslobodilačke armije imale su oko 8000 mrtvih i 12000 ranjenih vojnika. Francuska avijacija je obavila 1019 letova i izgubila 48 aviona.
Ishod rata bio je već potpuno izvestan; glavnina oslobodilačke armije započinje pobedonosnu ofanzivu ka delti Crvene reke, oslobađa Hanoj i Hajfong, a za nepuna dva meseca i ostale gradove i provincije Severa.
U julu 1954. godine vlada Francuske potpisuje u Ženevi sporazum o prekidu vatre i okončanju rata, a na tlu Indokine stvaraju se tri nezavisne države: DR Vijetnam, Laos i Kambodža. Teritorija Vijetnama veštački je podeljena 17. paralelom na dva antagonistička područja – Severni i Južni Vijetnam.
To je bio kraj stogodišnje vladavine Francuske nad ovim područjem.
Sprovodeći odluke Ženevske konferencije od 21. jula 1954. godine, Francuska je povukla svoje oružane snage iz Vijetnama, gde je na vlasti ostao marionetski režim cara Bao Daja (Bao Dai).
Za uzradu teksta korišćena je sledeća literatura:
Danko Borojević, Dragi Ivić, Vijetnamski rat, istorijsko-kulturni aspekt, rukopis,
Vojno delo 1955. godine.