STRATEGIJA I TAKTIKA SNAGA VIJETKONGA TOKOM RATA U VIJETNAMU

Oružane snage FNO Južnog Vijetnama (Front nacionalnog oslobođenja) bile su poznatije pod nazivom Vijetkong, i sastojale su se od tri tipa jedinica: regularnih snaga, regionalnih jedinica i lokalnih gerilskih jedinica. Za dejstvo u gradovima, uporištima i na komunikacijama postojale su diverzantske, udarne i slične grupe. Regularne ili operativne snage predstavljale su najjače udarne grupacije. Nisu bile striktno vezane za određeno područje, prilikom formiranja je primenjivan trojni princip: od voda do  divizije. Osnovni tip regularnih jedinica bio je bataljon, jačine 200 do 700 boraca. Osim tri streljačke čete, u svom sastavu je imao i prateću jedinicu za podršku (minobacače, bestrzajne topove, artiljerijska oruđa), vod za vezu, sanitetsku i intendansku jedinicu. Pukovi i divizije su u početku ređe stvarani, jer se izbegavalo grupisanje jačih snaga na malom prostoru zbog nadmoći protivnika u vazduhu.

Regionalne jedinice (odredi) su formirane od iskusnih i prekaljenih boraca gerilskih jedinica. Dejstvovale su, obično, na teritoriji jednog ili više srezova, a nalazile su se pod komandom regionalnog organa FNO. Naoružanje im je bilo dovoljno čak i za akcije većih razmera, a pokretljivost im je bila izuzetno velika. Organi FNO imali su u regionalnim odredima, bataljonima i četama neposredan oslonac u sprovođenju politike i strategije oslobodilačkog rata. Lokalne gerilske snage činile su grupe za samoodbranu, seoska milicija i mesni odredi. Njihovi pripadnici su imali dvostruku funkciju: danju i do dolaska neprijatelja obavljali su poljoprivredne radove, a noću minirali puteve, postavljali prepreke na pravcima kretanja neprijatelja, kopali skloništa i podzemne tunele, skupljali hranu za borce regularnih jedinica, širili propagandu i politički uticaj na stanovništvo i među vojnicima sajgonskog režima. Uloga lokalnih snaga došla je do najvećeg izražaja naročito u razaranju sistema strateških naselja i organizovanju obaveštajne, izviđačke i osmatračke službe za potrebe FNO, ali je od ne manjeg značaja bio i podzemni rat, u čijem su vođenju pripadnici seoske milicije ispoljavali izuzetnu hrabrost i snalažljivost. Ta, tzv. četvrta dimenzija rata postajala je vremenom jedno od značajnih obeležja strategije i taktike oslobodilačke armije u celini, a u dejstvima lokalnih snaga njihova posebna specifičnost. Podzemni hodnici, rovovi, skloništa, previjališta, kuhinje i magacini predstavljali su, u stvari, ogromne krtičnjake duge i do 20 km, za čije su se neutralisanje morale angažovati katkad posebne formacije tzv. zelenih pacova.

© Cổng TTĐT Bộ Quốc phòng

Jačina, sastav i naoružanje jedinica oslobodilačke armije menjali su se uporedo s razvitkom borbe. Krajem 1965. godine u regularnim jedinicama nalazilo se oko 45000 boraca, u teritorijalnim odredima 48000 i u seoskoj miliciji oko 25000, a 1968. godine ukupni efektivi su gotovo utrostručeni: oko 160000 boraca u regularnim formacijama, 130000 u teritorijalnim gerilskim odredima, i oko 50000 u lokalnim gerilskim snagama. Od 1969. godine pa do kraja rata jačina oslobodilačke armije ostaje približno na istom nivou. Njihova udarna i vatrena moć, međutim, osetno se povećava povremenim prodorima (inflitracijama) jedinica DR Vijetnama, s obzirom na njihovu obučenost, kvalitet komandnog kadra i naoružanja. Krajem 1968. godine njihova jačina na teritoriji Južnog Vijetnama procenjivana je na oko 70000 – 80000 boraca, uglavnom, pešadije i artiljerije (mada su im podršku povremeno pružali tenkovi T-34 i T-54 i avioni MiG-17).

Kao i u svim oslobodilačkim armijama, i u jedinicama FNO naoružanje je bilo veoma različito: od luka i strele ručne izrade do najmodernijeg oružja otetog od Amerikanaca i sajgonske vojske. Od 1965. godine deo oružja i opreme priman je i na ime vojne pomoći iz socijalističkih država, naročito SSSR i NR Kine, što je omogućilo tipiziranje oružja u pojedinim regionima i vrstama jedinice. Od pešadijskog naoružanja snage Vijetkonga su koristile kako trofejno oružje iz vremena francuske intervencije kao što su: puške 7,5 mm MAS-49, 7,7 mm li-enfild SMLE, 7,62 mm garand M-1 (padobranski karabin M-1A1), 7,62 mm BAR, automati 9 mm MAT-49, 11,43 mm M-3A1 i tomson M1A1, puškomitraljezi 7,9 mm MG-34, ručni raketni bacači 89 mm bazuka M-20, tako i najnovije oružje zarobljeno od vojnika sajgonskog režima i američkih vojnika kao što su puške 5,56 mm M-16, puškomitraljezi 7,62mm M-60, ručni bacači granata 40 mm M-79 i najnoviji RRB 66 mm M-72 (LAW M-72). Od sredstava podrške tu su bili prisutni bestrzajni topovi 75 mm M-20, 106 mm M-40, minobacači 60 mm M-19, 81 mm M-1, 81 mm M-29 i 106,7 mm M-30 (sve američke proizvodnje).

© Cổng TTĐT Bộ Quốc phòng

Od sovjetskog i kineskog naoružanja koristili su: automate 7, 62 mm tip-50, 7,62 mm PPŠ-41, puške 7,62 mm mosin-nagan i SKS, jurišne puške 7,62 mm sistema kalašnjikov AK-47 (i kineske tip-56), puškomitraljeze 7,62 mm RPK i RPD, mitraljeze 7,62 mm Maksim, 12,7 mm DŠK. Od sredstava podrške iz pomenutih zemalja tu su bili: ručni bacači 40 mm RPG-2 i RPG-7, minobacači 60 mm M-63 (kineski), 82 mm M-31 i M-37, 120 mm M-38 i M-43 i plamenobacači LPO (kineski).

© Cổng TTĐT Bộ Quốc phòng

Od 1964. do 1968. godine vatrena moć snaga FNO povećana je više od tri puta. Početkom 1969. godine snage FNO predstavljale su već moderno opremljenu i naoružanu vojnu silu, sposobnu čak i za operacije krupnijih razmera. Prednosti protivnika bile su, u prvom redu, u potpunoj kontroli vazdušnog prostora i mogućnostima brzog prebacivanja snaga iz jednog rejona u drugi, što je jedinice FNO sputavalo u dejstvima i prisiljavalo ih na primenu obimnih mera maskiranja, brze pokrete, noćne marševe, masovno korišćenje improvizovanih sredstava. Razvijanje osećaja i smisla za improvizaciju vremenom je postalo jedno od osnovnih načela vaspitanja i obuke u jedinicama, naročito u vezi s maskiranjem i izradom protivpešadijskih prepreka. Neke od njih predstavljale su nerešivu enigmu za protivnika, jer ih je otkrivao tek kad bi bile aktivirane: leteći torpedo (bambusov štap dužine oko 6 m i ispunjen eksplozivom, koji u žičanim preprekama otvara prolaz za oko 30 boraca), leteći jež, ćuteća bomba, velika strela, mina iznenađenja, klopke ispunjene otrovnim bambusovim šiljcima, rešetke od bambusa sa čeličnim vrhovima okačene o drveće.

© Cổng TTĐT Bộ Quốc phòng

Uporedo s formiranjem i organizacionim jačanjem jedinica KOV, stvarane su i jedinice za dejstvo na rekama i moru. To su bile flotile malih, brzih drvenih brodića i čamaca (džunki, sampana), kojima su borci FNO dejstvovali duž reka i kanala, prebacivali hranu i opremu, sklanjali ranjenike u podzemne baze. Njihova aktivnost se osećala naročito duž reke Mekonga i u rejonu delti, jer su se armije protivnika u najvećem obimu koristile plovnim putevima za snabdevanje, prevoženje i evakuaciju. Iako tehnički inferiornija u svim elementima, rečna flotila FNO je uspevala ne samo da nanese osetne gubitke neprijatelju (do 1966. godine oštetila je i potopila oko 1500 raznih plovnih objekata), već i da potpuno parališe saobraćaj na manjim rekama ili određenim deonicama, postavljajući mine, sredstva iznenađenja i drugo. Čak i u morskom obalskom pojasu, gde je prevlast američke i sajgonske RM bila apsolutna, plovni objekti FNO su izvodili prepade i diverzije, a potopljeno je i nekoliko trgovačkih brodova i tankera. Sredinom 1968. godine u sastavu regularnih i većih teritorijalnih jedinica za dejstva na rekama formiraju se posebne jedinice komandosa, zvanih saperske jedinice. Te jedinice su zadatke dobijale u vidu razreza – naprimer, uništiti 5 mostova i 20 brodova i sl. Radijus dejstva jedinica komandosa iznosio je i do 100 km od polazne baze, a približno toliki je bio i broj izvršenih akcija.

Osnovni izvor snabdevanja jedinica FNO oružjem, municijom i ratnom opremom bile su snage SAD i sajgonskog režima. Često su izvođene i posebne akcije (u oktobru 1965. godine u rejonu Da Nanga) na skladišta neprijatelja, a kad je to bilo neizvodljivo – organizovano je ilegalno izvlačenje municije i eksplozivnih sredstava iz uporišta i gradova. Uporedo je razvijena i sopstvena mreža radionica na slobodnoj teritoriji i u džunglama. Pojedine radionice FNO su proizvodile i do 5000 granata mesečno, imale su stručne kadrove i relativno savremenu tehnologiju, a razmeštane su rastresito u kolibama i podzemnim skloništama. Od sredine 1966. godine značajan izvor snabdevanja postaje vojna pomoć socijalističkih država. Najveći deo ovih sredstava ostajao je u DR Vijetnamu (posebno za organizaciju PVO), ali je značajna količina dopremana i snagama FNO Ho Ši Minovim putem, dugim više stotina kilometara. Transport je obavljan u svim borbenim i vremenskim uslovima, a nije prekidan ni pri najžešćim vazdušnim napadima. Osnovno sredstvo prevoza bili su kamioni i bicikli; 12 bicikla je zamenjivalo jedan kamion (dnevno su prenosili teret od 300 kg na udaljenosti od 30 km), a celokupni lanac snabdevanja posluživalo je više stotina hiljada ljudi.

© Cổng TTĐT Bộ Quốc phòng

Organizacija ishrane, saniteta, intendanske i veterinarske službe prilagođavana je specifičnostima ratišta i lokalnim uslovima. Jedinice su se snabdevale hranom iz mesnih sredstava, a samo izuzetno rekvizicijom. Naročito mnogo su korišćene tzv. Dijen Bijen Fu kuhinje (peći smeštene ispod zemlje u dubokim rovovima), a u svim područjima su izgrađivana i posebna skladišta hrane. S obzirom na gerilski način vođenja rata, svaki borac FNO nosio je prehrambene artikle za nekoliko dana, ali to nije uticalo na stepen njegove pokretljivosti. Osnov ishrane činio je pirinač (uz dodavanje  rečne ribe i mesa vodenog pacova). Poslovično skroman u prohtevima i izvanredne fizičke izdržljivosti, relativno lako je izvodio danonoćne duge marševe čak i kroz najneprohodnije džungle, a u pogledu brzine kretanja protivnik mu uopšte nije bio dorastao. Od lične opreme nosio je, najčešće, viseću postelju, 2 platnena odela, nepromočivi kaput od najlona, pulover dugih rukava, čuturicu s navlakom, 2 – 3 para čarapa, gumene sandale, nož i prvu pomoć. Ukupno dnevno opterećenje hranom, opremom i municijom nije bilo teže od 2 kg, što je za 9 puta bilo manje od potreba američkog vojnika.

U pogledu organizacije sanitetske službe postignuti uspesi bili su još impozantniji. Gotovo u svim jedinicama postojali su kvalifikovani ili priučeni medicinski kadrovi – lekari, lekarski pomoćnici i bolničari, a u bazama i na oslobođenoj teritoriji neprekidno su funkcionisale područne bolnice. U slučaju napada bolnice su se demontirale za nekoliko časova, a isto toliko je bilo potrebno za ponovni početak rada. Teži ranjenici i bolesnici evakuisani su najkasnije 2 – 3 sata posle ranjavanja, a ako to nije bilo moguće, skrivani su u podzemna skloništa. Lekovi i druga sanitetska sredstva nabavljani su preko organizacije FNO u gradovima, preko Crvenog krsta, proizvodnjom u teritorijalnim zdravstvenim ustanovama, zaplenom od neprijatelja ili u vidu pomoći iz drugih zemalja. Visoki stepen efikasnosti postizan je naročito primenom sopstvenih lekova protiv zmijskog ujeda (svaki je borac ima tabletu), seruma hemoglobin (radi jačanja opšteg fizičkog i psihičkog stanja), preparata protiv opekotina, gangrene, malarije i tifusa, kao i proteinskog seruma kojim je zamenjivana plazma.

Gerilski način ratovanja bio je dominantan u prvoj etapi rata, ali je i kasnije zadržao značajnu funkciju, iako su kasnije preovladala kombinovana dejstva. Ovakav način ratovanja je jedinicama FNO omogućio da imaju stalnu inicijativu, i da kod neprijatelja stvara utisak da su borci FNO svuda u istom trenutku. Tokom Tet ofanzive, snage FNO su počinile i neke greške koje su ih koštale oko 30000 poginulih (neki izvori tvrde i čak 50000 poginulih). Te greške su se ogledale pre svega, na prihvatanju frontalne borbe sa bolje osposobljenim američkim trupama za taj oblik borbe. Otkrivanjem svojih ilegalnih ćelija u gradovima i provincijama, koje su do tada radile prikriveno i odradile prilično posla u širenju i jačanju snaga FNO, pre svega u obaveštajnom radu, organizacija FNO je ostala bez jednog od ključnih elemenata u daljem toku borbe na celoj teritoriji Južnog Vijetnama, a pre svega u većim gradovima. Ipak uspeh ofanzive nije doveden u pitanje. Ofanziva je predstavljala šok i težak politički poraz pre svega SAD (Tet ofanziva je primorala predsednika Lindona Džonsona, da se ne kandiduje za novi mandat). Ta ofanziva predstavlja prekretnicu u ratu, omogućivši političkom vrhu DR Vijetnam otvoreno angažovanje u daljem toku rata. Već od polovine 1968. godine, regularne trupe Severnog Vijetnama preuzimaju dalje vođenje rata. Snage FNO se nakon Tet ofanzive preusmeravaju na pomoćne operacije, dok regularna armija DR Vijetnama izvodi ofanzivne operacije frontalnog tipa. To je naročito vidljivo tokom izvođenja uskršnje ofanzive 1972. godine, gde je ofanziva imala osrednji uspeh, baš zbog nespremnosti snaga FNO da vode frontalnu borbu. Nakon uočavanja grešaka, general Đap odlučuje da udarne snage tokom ofanzive za oslobađanje Južnog Vijetnama, budu snage narodne armije DR Vijetnam, dok bi snage FNO imale pre svega pomoćnu ulogu i sadejstvovale bi snagama DR Vijetnama na određenim pravcima. Pripreme za konačan obračun sa režimom u Sajgonu su mogle da počnu.

Za izradu teksta korišćena knjiga; Danko Borojević, Dragi Ivić, Vijetnamski rat, istorijsko kulturni aspekt, 2010.