U utorak 25. jula 2023. godine, tokom gašenja požara na ostrvu Evia, poginuli su piloti RV Grčke kapetan Hristos Mulas (34) i poručnik Periklis Stefanidis (27).
Avion kojim su leteli bio je Kanader CL-215 i tu ne bi bilo ništa čudno. Međutim, avion kojim su leteli bio je bivši jugoslovenski CL-215, JNA evidencijski broj 72202. E tu dolazimo do naše priče, o tome kako su kupljeni i kako su zahvaljujući drugu Milanu Milutinoviću, nakon nestanka SFRJ završili u bratskoj Grčkoj.
Jugoslovensko primorje, često je tokom letnje sezone imalo problema sa požarima. Tokom tih požara, angažovana su brojna vatrogasna društva, kojima su tokom tih angažovanja, podršku u gašenju pružali helikopteri Mi-8T (HT-40), koji ipak nisu bili dovoljni. Zbog toga, pristupilo se kupovini protivpožarnih aviona. Izbor je pao, na u to vreme svetski poznate protivpožarne avione CL-215, kanadske kompanije Kanader.
Avioni CL-215, njih četiri u naoružanje našeg RV i PVO, uvedeni su decembra 1981. godine. Prvi avion imao je fabrički broj 1066, prvi evidencijski broj 74225/225, JNA ev. broj 72201/201, drugi avion imao je fabrički broj 1067, prvi ev. broj 74226/226, JNA ev. broj 72202/202, treći avion fabričkog broja 1069, prvi ev. broj 74227/227, JNA ev. broj 72203/203 i četvrti avion fabričkog broja 1070, prvi ev. broj 74228/228 i JNA ev. broj 72204/204.
Ratno vazduhoplovstvo JNA kanadere je nabavilo decembra 1981. godine, i oni su sve do izbijanja rata u Hrvatskoj bili smešteni u bazi Zemunik. Naši piloti dve decenije, uspešno su gasili požare od „Vardara pa do Triglava”, čak i na Debelom brijegu 1991. godine, dok su ispod njih besneli sukobi na dubrovačkom ratištu. Koliko su bili uspešni svedoči podatak da jedan od nekadašnjih jugoslovenskih kanadera „CL-215” i danas drži svetski rekord u broju bacanja vodenih bombi u jednom danu. Posada koju su činili kapetan Radovan Katanić i kopilot Radoslav Kujundžić je gaseći veliki požar na Hvaru 1983. godine, izvela čak 225 bacanja vode za 24 časa, što je neprevaziđeni rezultat u svetu. Ovaj podatak kao potvrdu kvaliteta svojih aviona i fabrika „Bombardier erspejs” navodi na svom zvaničnom internet sajtu.
Ovaj avion traži iskusne pilote za glisiranje po moru pri brzini od 130 kilometara na čas i bacanje vodenih bombi, sa samo par desetina metara visine. Da bi pilot počeo da leti na kanaderu, mora imati najmanje deset godina letačkog iskustva na drugim vazduhoplovima, a da bi od kopilota postao kapetan, pilot na kanaderu mora da sakupi najmanje 370 sati leta.
Tokom gašenja požara, nedaleko od Zadra, 11. jula 1984. godine došlo je do udesa prvog jugoslovenskog kanadera. Dve godine posle, tokom 1986. godine, nabavljen je peti po redu naš kanader. On je imao fabrički broj 1110, prvi ev. broj 72301/301, da bi u RV i PVO bio preregristovan u 72205/205.
Kad je počeo građanski rat u SFRJ, avioni kanader preleteli su za Surčin a ne kako su mnogi na ovim prostorima tvrdili za Sloveniju.
Ubrzo zatim, počele su brojne teorije, kako su navodno kanaderi ukradeni jer su pripadali Hrvatskoj i tome slično. Danas, priča o krađi aviona može da drži vodu, ali u ono vreme, kad su avioni bili vlasništvo JNA, avioni jednostavno nisu mogli biti vlasništvo tadašnjih republika.
Bilo kako bilo, avioni su završili na Surčinu, da bi potom preleteli za aerodrom Golubovci. Tu su ostali sve do 1995. godine, kad su u ono vreme, u potpuno mutnim transakcijama završili kao “poklon” našoj braći Grcima. Naime, drug Milutinović je u to vreme izjavio, da nama (čitaj Srbiji) ti avioni nisu potrebni.
Četiri protivpožarna aviona, popularna kanadera iz sastava protivpožarne eskadrile tadašnje Vojske Jugoslavije sa 13 rezervnih motora i kompletnom pratećom opremom sredinom 1995. godine, poleteli su poslednji put sa aerodroma Golubovci. Krajnje odredište bila je Atina gde su prodati jednom grčkom biznismenu. Jednim od četiri vazduhoplova upravljao je tada „sveže” penzionisani komandir eskadrile, pukovnik Milan Matulović.
